Lelek (Caprimulgus europaeus)

Niewielki ptak z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae) zwany dawniej kozodojem. Charakterystyczne umaszczenie przypominające barwą i rysunkiem korę sprawia, że staje się on niewidoczny dla obserwatora. Samca podczas lotu można rozpoznać po kontrastowych białych plamach na końcu skrzydeł i ogona.

Smukła, silnie wydłużona sylwetka i długi ogon lelka na pierwszy rzut oka przypominają małego sokoła. Maskujące umaszczenie przypominające barwą i rysunkiem korę: na szaro brązowym tle  ciemne kreskowanie, plamki i marmurkowy rysunek. Skrzydła z jasnym ukośnym paskiem.  U samców kontrastowe białe plamy na końcu skrzydeł i ogona, szczególnie dobrze widoczne w locie. Osobniki młodociane podobne do samicy. Długość ciała dorosłego ptaka wynosi 25-28 cm, rozpiętość skrzydeł 50-55 cm, zaś masa ciała 70-90 g.  
Środowiskiem życia lelków są suche świetliste bory sosnowe rosnące na piaszczystych glebach, z przecinkami, zrębami, wrzosowiskami czy polanami. Występują na terenie prawie całej Europy, z wyjątkiem północnych krańców Skandynawii i Rosji. W Azji występuje aż po Bajkał. Zimują w Afryce, głównie na południe od Sahary, aż po sam kraniec tego kontynentu. W Polsce nieliczne obecne na terenie całego kraju, głównie w borach i na polanach do wysokości 900 m n.p.m.
Gniazdo lelka jest dołkiem, ukrytym wśród wrzosu lub usytuowanym obok leżącej na ziemi gałęzi. Jaja składają one bowiem wprost na suchej ściółce leśnej. Lelki są ptakami monogamicznymi. Do naszego kraju przylatują na koniec kwietnia. Samica składa  1-2 jaja i wysiaduje je na zmianę z samcem przez 18- 21 dni.  Pisklęta wylęgają się pokryte puchem na brzuchu. Oboje rodziców karmi je owadami. Do smakołyków lelków należą motyle nocne i chrząszcze. Samica ogrzewa młode przez 2 tygodnie, a po 17 dniach uzyskują one lotność. Samodzielne stają się z nastaniem 5 tygodnia życia. W cieplejszych częściach Europy lelki odbywają lęgi dwukrotnie w ciągu roku. Wędrówkę jesienną rozpoczynają pod koniec sierpnia.
Obecność lelków w danym środowisku sygnalizują głosy godowe samców, brzmiące jak mechaniczne terkotanie : „errrrrrrrrrrrrorrrrrrrrerrrrrrrr…” trwające nawet 5 minut. Odgłos ten przypomina warkot przejeżdżającego w oddali motocykla. Podczas zalotów samiec często klaszcze skrzydłami. Lelki w przeciwieństwie do innych ptaków siadają wzdłuż gałęzi, co wraz z ich charakterystycznym umaszczeniem czyni je niewidocznymi dla obserwatora.



Bibliografia



Autor opisu: Katarzyna Zwirska